Η Ελληνίδα Πρόμαχος της Υγείας Αθηνά Μεσολωρά Η «μεγάλη αδελφή» των νοσοκόμων

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Ήταν θυγατέρα καθηγητή Πανεπιστημίου, αφιέρωσε τη ζωή της στον πάσχοντα συνάνθρωπο, υπήρξε πρωτεργάτιδα της νοσηλευτικής στην Ελλάδα, υπηρέτησε με σθένος την πατρίδα και έφυγε ήρεμη και πλήρης από τη ζωή (1965). Πρόκειται για την Αθηνά Μεσολωρά που γεννήθηκε στην Αθήνα το 1889, ήταν κόρη του καθηγητού Θεολογίας Ιωάννη Μεσολωρά (1851-1942) και κατόρθωσε να γίνει το ονοματεπώνυμό της συνώνυμο της φιλοπατρίας και της φιλαλληλίας. Εθελόντρια του Ερυθρού Σταυρού στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποφοίτησε το 1916 από την πρωτοϊδρυθείσα Σχολή Επικούρων Αδελφών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού (ΕΕΣ). Από τότε και για μισό αιώνα, ακούραστη, επίμονη και δυναμική, βρέθηκε όπου υπήρχε ανάγκη.

Η Αθηνά Μεσολωρά έναν χρόνο πριν φύγει από τη ζωή (1964).

«Φλορένς Νάιτινγκεϊλ»

Μέχρι το 1919 εργάστηκε στα στρατιωτικά νοσοκομεία Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινουπόλεως, αλλά βρέθηκε και στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας. Το 1920 θα πραγματοποιήσει ανώτερες σπουδές στο Λονδίνο, το 1923 θα γίνει μέλος της Διοικούσης Επιτροπής του Τμήματος Νοσοκόμων του ΕΕΣ και τον επόμενο χρόνο διευθύνουσα. Το 1926 θα αναλάβει διευθύνουσα στην πρώτη, τριετούς φοιτήσεως, Σχολή Νοσοκόμων και Επισκεπτριών Αδελφών και το 1930 τη διεύθυνση των αδελφών του νοσοκομείου του ΕΕΣ.

Η Αθηνά Μεσολωρά θα γίνει η δική μας Φλορένς Νάιτινγκεϊλ, η σύγχρονη Πρόμαχος της Υγείας, αφού έθεσε τις βάσεις για την επιστημονική νοσηλευτική, ανάγοντας το νοσηλευτικό έργο σε λειτούργημα. Με την απαράμιλλη δράση της κατόρθωσε να αναδείξει τη Σχολή Αδελφών Νοσοκόμων σε ίδρυμα εφάμιλλο με τα καλύτερα του εξωτερικού και σε φυτώριο στελεχών. Για την προσφορά της ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός της απένειμε, το 1939, το ανώτατο παράσημο «Φλορένς Νάιτινγκεϊλ» της «πρώτης εθελόντριας αδελφής στον κόσμο».

 

Ατέλειωτες ιστορίες

Ο πόλεμος του 1940 θα την βρει μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Εθνικής Αμύνης του ΕΕΣ, η οποία συνέταξε το σχέδιο της νοσηλευτικής επιστράτευσης της χώρας και οργάνωσης των υγειονομικών σχηματισμών εκστρατείας. Η Αθηνά Μεσολωρά έγινε το σύμβολο της μαχόμενης Ελλάδας. Βρέθηκε παντού, διέτρεξε κινδύνους, υπέστη ταλαιπωρίες, αλλά κατόρθωσε να υπερνικήσει τις δυσκολίες. Συγκέντρωσε 3.200 εθελόντριες νοσοκόμους, καταρτίζοντας νοσοκομειακά κλιμάκια στο αλβανικό μέτωπο, ενώ η ίδια παρέμενε στην πρώτη γραμμή. Η προσφορά της συνεχίστηκε και στα χρόνια του εμφυλίου, όταν οι άφρονες έβαλαν σε περιπέτειες τη χώρα.

Ατέλειωτες οι ιστορίες που διηγούνται όσες αδελφές υπηρέτησαν μαζί της. Ανεβαίνοντας σε κάποιο ηπειρώτικο ύψωμα γλίστρησε και έσπευσαν να την βοηθήσουν. «Δεν χρειάζεται», τους απάντησε, «στον ανήφορο δεν πέφτει κανείς, μόνον στον κατήφορο…»[1]. Ήταν πολλές οι φορές που έβρισκε κάποια νοσοκόμα να κοιμάται εξαντλημένη. Την σκέπαζε και καθόταν εκείνη στη θέση της μέχρι το πρωί.  Όπως ήταν φυσικό το όνομά της συνδέθηκε άρρηκτα με την αλληλεγγύη, τη βοήθεια στους τραυματίες, τους πρόσφυγες, στους σεισμοπαθείς. Ήταν προσωπικότητα προβεβλημένη διεθνώς ενώ συμμετείχε σε πλήθος συνεδρίων.

Κόρινθος μετά το σεισμό (Απρίλιος 1928). Αναμνηστική φωτογραφία σε καταυλισμό των σεισμοπλήκτων έξω από τη σκηνή του ιατρείου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού με απεσταλμένους του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού, γιατρό και νοσοκόμες. Τρίτη από δεξιά διακρίνεται η γενική διευθύνουσα αδελφή νοσοκόμα και επιθεωρήτρια του Ε.Ε.Σ. Αθηνά Μεσολωρά. Φωτογραφία: Π.Πουλίδης / Αρχείο ΕΡΤ.

Το 1954 αναγκάστηκε να αποσυρθεί, συνεχίζοντας ωστόσο να παραμένει αρωγός στις προσπάθειες που καταβάλλονταν για τον εκσυγχρονισμό του νοσηλευτικού συστήματος της χώρας. Έμεινε ανύπαντρη από ιδεολογία, μη επιθυμώντας να προδώσει τα ιδανικά και την αφοσίωσή της. Έφυγε από τη ζωή στις 9 Σεπτεμβρίου 1965 και κηδεύθηκε την επομένη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Ο γλύπτης Μ. Τόμπρος φιλοτέχνησε δύο προτομές.

Μία μαρμάρινη προτομή που βρίσκεται εντός του νοσοκομείου και μία μπρούτζινη που βρίσκεται στον Εθνικό Σύνδεσμο Διπλωματούχων Νοσηλευτριών Ελλάδος. Αντίγραφό τους στήθηκε το 1998 στην πλατεία στο πλάι του νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού που φέρει το όνομά της, ενώ ο ΕΕΣ συνέστησε το ειδικό μετάλλιο αρετής «Αθηνά Μεσολωρά», το οποίο απονέμεται στις αδελφές νοσοκόμους ως επιβράβευση της ευδόκιμης υπηρεσίας τους.