Ο πιο γελοίος εθνικός μύθος που αφορά την ελληνική γλώσσα

Eurokinissi


Η ελληνική δημόσια σφαίρα βρίθει από διάφορες εθνικές μυθολογίες που ξεκινούν από τη βιολογία και φτάνουν μέχρι την ιστορία και φυσικά τη γλώσσα. Ως προς την τελευταία, οι συγκεκριμένοι μύθοι προσπαθούν κατά βάση να αποδείξουν πως η ελληνική γλώσσα είναι ανώτερη ή τέλος πάντων πιο σημαντική σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη γλώσσα του κόσμου.

Βασιλιάς της συγκεκριμένης μυθολογίας είναι ότι δήθεν η ελληνική είναι η μόνη «εννοιολογική» γλώσσα του κόσμου. Όπως διαβάζω σε ένα μόνο από τα εκατοντάδες κείμενα που αναπαράγουν το συγκεκριμένο μύθευμα:


«Η ελληνική γλώσσα είναι εννοιολογική, δηλαδή «σημαίνον» και «σημαινόμενο» έχουν πρωτογενή σχέση, επειδή, αντίθετα με ό, τι συμβαίνει στις άλλες γλώσσες, το σημαίνον (η λέξη ως ήχος και ως εικόνα) δεν είναι μια τυχαία σειρά από γράμματα, αλλά υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο (π.χ. η λ. «αστήρ», σύνθετη από το στερητικό α- και το ρ. «ίστημι», δηλώνει αυτό που δεν μένει στατικό, ακίνητο στον ουρανό)».

Ο παραπάνω μύθος στηρίζεται στην άρση μία βασικής αρχής που βρίσκεται στον πυρήνα κάθε γλώσσας του κόσμου (συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής). Σύμφωνα με αυτή τη βασική αρχή της γλωσσολογίας, υπάρχει διάκριση του «σημαίνοντος» και του «σημαινόμενου», ενώ η σχέση μεταξύ τους είναι αυθαίρετη. Πρακτικά, δηλαδή, χωρίς αυτή τη διάκριση σημαίνοντος και σημαινόμενου, δεν υπάρχει γλώσσα ως σύστημα. Όχι η ελληνική γλώσσα, καμία γλώσσα του κόσμου.


Γιατί όμως είναι μύθος;

Ας πάρουμε το απλό παράδειγμα της λέξης «γάτα». Υπάρχει η έννοια της γάτας, δηλαδή του γνωστού (και υπέροχου) οικόσιτου αιλουροειδούς. Η έννοια της γάτας είναι το σημαινόμενο. Από την άλλη, η ίδια η λέξη «γάτα» ως ήχος ή ακολουθία γραμμάτων είναι το σημαίνον. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει τίποτα που να συνδέει τα γράμματα «γ», «α», «τ», «α» με την έννοια της γάτας. Με ακόμα πιο απλά λόγια, δεν υπάρχει λόγος που η γάτα ονομάζεται «γάτα».

Το παράδειγμα που έρχεται στο απόσπασμα που παραθέσαμε παραπάνω λέει ότι ο «αστήρ» έχει εννοιολογικό περιεχόμενο, δηλαδή είναι παράγωγη από το στερητικό «α-» και το «ίστημι». Αφενός δεν ισχύει, είναι παρετυμολογία που δεν μπορεί να στηριχθεί πουθενά. Αφετέρου, ακόμα και αν ίσχυε, δεν θα είχε καμία απολύτως διαφορά. Η ακολουθία φθόγγων στη λέξη «αστήρ» και η έννοια του αστεριού θα συνέχιζε να είναι αυθαίρετη.

Είναι κλασικό λάθος να θεωρούμε ότι μία σύνθετη ή παράγωγη λέξη σημαίνει άρση του κανόνα του αυθαίρετου του γλωσσικού σημείου. Διαφορετικά, θα ίσχυε ακριβώς το ίδιο για παράδειγμα στα αγγλικά με τη λέξη "unfortunately", που είναι σύνθετη με το αντίστοιχο στερητικό "un-" και το επίρρημα "fortunately". Δηλαδή δηλώνει κάτι που δεν είναι ευτυχές.

Υπάρχει μόνο μία εξαίρεση

Στην πραγματικότητα, η μόνη εξαίρεση στον κανόνα του αιθαίρετου του γλωσσικού σημείο είναι οι λεγόμενες ηχομιμητικές λέξεις, δηλαδή λέξεις που προκύπτουν πράγματι από ήχους. Για παράδειγμα, η λέξη «γάβγισμα» που παράγεται από το «γαβ», που είναι αυτό που ακούνε οι ομιλητές της ελληνικής γλώσσας, όταν ένας σκύλος γαβγίζει. Το εντυπωσιακό εδώ είναι ότι τον ίδιο ακριβώς ήχο, οι ομιλητές της αγγλικής τον ακούνε ως "barκ".

Όπως και να έχει, το να ψάχνεις δομικές διαφορές που ξεχωρίζουν την ελληνική από τις υπόλοιπες γλώσσες εκτός από ψευδές και αντιεπιστημονικό, δείχνει ταυτόχρονα και μία «εθνική ανασφάλεια». Η ελληνική γλώσσα είναι, δομικά, μία γλώσσα όπως όλες οι άλλες αλλά ταυτόχρονα και μία γλώσσα στην οποία γράφτηκαν μερικά από τα σημαντικότερα κείμενα της ανθρωπότητας.