Το κρυφτό, τα παιχνίδια εξαφάνισης και οι "φωλίτσες" των παιδιών

Το κρυφτό είναι ένα παιχνίδι μαγικό, που όχι μόνο διασκεδάζει το μωρό, αλλά το βοηθάει να «παίξει» με τη φαντασία και να δοκιμάσει τις δεξιότητές του, ιδανικό για ένα πλάσμα που ανακαλύπτει τον κόσμο!

Από τον 5ο-6ο μήνα της ζωής του -όταν το μωρό έχει αποκτήσει πια μια στοιχειώδη αντίληψη του περιβάλλοντος και η όρασή του έχει βελτιωθεί, αρχίζει να κατανοεί πλήρως την έννοια του κρυφτού, αλλά και να διασκεδάζει πολύ με αυτό.
Δεν είναι τυχαίο που το «κούκου» είναι μια μαγική λέξη που κάνει κάθε μωρό να χαμογελά!
Ο γνωστός θεωρητικός της Γνωστικής Ανάπτυξης Ζαν Πιαζέ, που ασχολήθηκε εκτενώς με την επίδραση που έχει το κρύψιμο αντικειμένων στα νήπια, μας λέει πως το συγκεκριμένο παιχνίδι τα βοηθά να αντιληφθούν τη μονιμότητα των αντικειμένων, ακόμη κι αν δεν τα βλέπουν.
Σύμφωνα, μάλιστα, με το γνωστό παιδαγωγό, το κρυφτό ενισχύει τη γλωσσική ανάπτυξη, καθώς διδάσκει την κατά πρόσωπο επικοινωνία.
Από την ηλικία των 6 περίπου μηνών, όταν το μωρό έχει τη δυνατότητα να συντονίζει τις κινήσεις του, αρχίστε να παίζετε μαζί του κρυφτό.
Όσες φορές κι αν το κάνετε, δεν θα το βαρεθεί ποτέ!

Κρυφτό, μια άσκηση φαντασίας
Τα μωρά ζουν σε ένα σύμπαν συναρπαστικό. Για αυτά, ακόμη και το πιο αναμενόμενο συμβάν αποτελεί ένα μεγάλο γεγονός.
Για παράδειγμα, το μωρό παίζει με το αρκουδάκι του και ξαφνικά το αρκουδάκι πέφτει κάτω… χάνεται…
Η μαμά του το μαζεύει και του το δίνει. «Κάτι μαγικό συμβαίνει με το αρκουδάκι αυτό, που εμφανίζεται και εξαφανίζεται», σκέφτεται. Ή μήπως η μαμά του έχει κάποιες μαγικές ιδιότητες;
Για το μωρό, το κρυφτούλι με αντικείμενα και πρόσωπα αποτελεί μια αληθινή άσκηση της φαντασίας, αλλά και μια αφορμή να αναδείξει τις δεξιότητές του.

Με το κρυφτό ανακαλύπτει
Η πιπίλα πέφτει από το στόμα του στο χαλί. Το χαλί είναι μια μαλακή και φουσκωτή επιφάνεια, μια απόλυτα καινούργια αίσθηση.
Και τι βρίσκεται κάτω από το χαλί;
Μια άλλη επιφάνεια (το μάρμαρο), πολύ πιο σκληρή και κρύα από την προηγούμενη. Ένα βρέφος μπορεί να ανακαλύψει πολλά, με ένα κρυμμένο αντικείμενο.
Στην ηλικία που αρχίζει να ξεκινά τα παιχνίδια με τους συνομηλίκους, το κρυφτό εξακολουθεί να αποτελεί μια πρόκληση για αυτό. Κρύβεται σε χώρους άγνωστους μέχρι χθες (μέσα σε μια ντουλάπα, κάτω από μια σκάλα), και στους «απαγορευμένους» αυτούς χώρους δοκιμάζει τα όριά του και τους φόβους του πάντα ψάχνοντας και εξερευνώντας.

Η «φωλίτσα» μου
Πολύ συχνά, τα βρέφη -αλλά κυρίως τα νήπια- φτιάχνουν μια πρόχειρη «φωλίτσα» με τα σκεπάσματά τους ή απολαμβάνουν να χαλαρώνουν μέσα στα πλαστικά σπιτάκια ή κάτω από ένα έπιπλο.
Τι κρύβει αυτή η τάση των παιδιών να φτιάχνουν τις δικές τους κρυψώνες και να απομονώνονται;
Η ανάγκη της ιδιωτικότητας είναι κοινή σε όλους τους ανθρώπους, και ο πιο εύκολος τρόπος έκφρασής της είναι με την απομόνωση. Ένα μωρό ή ένα μικρό παιδί μπορεί εύκολα να απομονωθεί με τη βοήθεια του παιχνιδιού και να μεταφερθεί με τη φαντασία του σε ένα δικό του χώρο.
Ο παιδοψυχίατρος D. Winnicott ονομάζει το χώρο αυτό «μεταβατικό», επειδή βρίσκεται κάπου ανάμεσα στον εσωτερικό και τον εξωτερικό κόσμο.
Τα παιδιά έχουν ιδιαίτερη ευκολία να μπαινοβγαίνουν στο χώρο αυτό, χωρίς να ενοχλούνται από τους γύρω. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και στιγμές που τα παιδιά θέλουν έναν ολόδικό τους χώρο που να οριοθετείται.
Αυτό τους δίνει την αίσθηση της ασφάλειας, αλλά και είναι ένας τρόπος για να δείξουν πως μεγαλώνουν.

Χάνω-βρίσκω
Για εμάς τους ενηλίκους, ο χρόνος έχει μια εντελώς διαφορετική έννοια από ό,τι για τα παιδιά. Τα βρέφη και τα νήπια περνούν γρήγορα από τη μία δραστηριότητα στην άλλη, χωρίς να το πολυσκεφτούν.
Χάνουν ή κρύβουν μόνα τους το αρκουδάκι τους, και μετά- ως διά μαγείας- το βρίσκουν. Στο ενδιάμεσο διάστημα, είτε έχουν ξεχάσει την ύπαρξή του είτε το κρύβουν επίτηδες κάπου για να το ξαναβρούν και να χαρούν!
Το «χάνω- βρίσκω» είναι ένα απολαυστικό παιχνίδι για τα βρέφη, όσο εκκεντρικό κι αν δείχνει σε εμάς.
Σύμφωνα με την παιδαγωγό Jackie Silberg, ειδικευμένη στη Βρεφική Ανάπτυξη, «τα παιχνίδια εξαφάνισης είναι ο καλύτερος τρόπος για να ενισχυθεί η αντίληψη και η προσοχή των βρεφών».

Μαθαίνω να περιμένω
Σύμφωνα με τον Πιαζέ, εκτός όλων των άλλων, το κρυφτό μαθαίνει στο μωρό την αναμονή και την προσδοκία. Κυρίως, όμως, του μαθαίνει να αισθάνεται την παρουσία σας, ακόμη κι όταν δεν βλέπει το πρόσωπό σας.

Μαθαίνω τον αποχωρισμό
Θα έχετε, βέβαια, παρατηρήσει πως με το πρώτο κρυφτούλι που θα παίξετε μαζί, το μωρό αντιδρά με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους.
Στην αρχή γελάει, αλλά, όταν αργήσετε να του εμφανιστείτε, πανικοβάλλεται και κλαίει με λυγμούς. Αυτή είναι και η πρώτη ένδειξη του άγχους αποχωρισμού.
Πολλά παιδιά αρχίζουν να δείχνουν τέτοια σημάδια στην ηλικία των 6-7 μηνών, τα οποία κορυφώνονται στους 12-18 μήνες και εξαφανίζονται στην ηλικία των 2-2,5 ετών.
Μέχρι τότε, δεν έχουν την αίσθηση της μονιμότητας του αντικειμένου, που σημαίνει ότι το αντικείμενο που είναι εκτός του οπτικού τους πεδίου δεν υπάρχει. Όταν κάποιος κρύβει το πρόσωπό του, το βρέφος πιστεύει ότι χάθηκε.
Η χαρά που έρχεται όταν τον βλέπει ξανά, έρχεται από την ανακούφιση ότι ο αποχωρισμός τελείωσε. Το παιχνίδι αυτό μετατρέπει το άγχος αποχωρισμού σε χαρά.
Τα «παιχνίδια εξαφάνισης» προετοιμάζουν το παιδί για τις πιο περίπλοκες σχέσεις αργότερα στη ζωή, καθώς ενισχύεται ο δεσμός και μειώνεται το άγχος του αποχωρισμού. Επιπλέον, εξασκούν το παιδί στην αυτονόμηση και το βοηθούν να υπερνικήσει τους φόβους του. Εξάλλου, στη ζωή έχουμε να αντιμετωπίσουμε πολλούς αποχωρισμούς.

Τι να κάνω όταν φοβάται το κρυφτό;
* Μιλήστε του καθώς απομακρύνεστε από το οπτικό του πεδίο.
* Καθησυχάστέ το και δώστε του να καταλάβει ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος.
* Συμπεριφερθείτε φυσιολογικά και προσπαθήστε να του μεταδώσετε ηρεμία και σιγουριά.-
* Χαμογελάστε όταν το παιδί σας απομακρύνεται από εσάς.-Ενθαρρύνετέ το να εξερευνήσει το περιβάλλον του, χωρίς πίεση.
* Αφήστε το να καταλάβει ότι βρίσκεστε κοντά του και ότι όλα πηγαίνουν καλά.

Ελένη ΧαδιαράκουΜε τη συνεργασία της Αγγελικής Παρίου (ψυχολόγος – ειδική παιδαγωγός, ομαδική αναλύτρια).