Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 7 Ιανουαρίου 1944, αυτοκτόνησε ο Ναπολέων Λαπαθιώτης ένας από τους «καταραμένους» και «ιδανικούς αυτόχειρες» της ελληνικής λογοτεχνίας.
Ναπολέων Λαπαθιώτης
Αν υπήρχαν τρία χαρακτηριστικά τα οποία ήταν προκλητικά για την άκρως συντηρητική κοινωνία του μεσοπολέμου αυτά ήταν τα ναρκωτικά, η ομοφυλοφιλία και ο κομμουνισμός. Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης τα είχε και τα τρία! Και όχι απλά τα είχε αλλά φρόντιζε να τα επιδεικνύει σε κάθε ευκαιρία.
«Αν ποτέ μου δοθεί η ευκαιρία να γράψω την αυτοβιογραφία μου, εκείνο που πρέπει να τονίσω, πρώτο-πρώτο, είναι το εξής: ότι ποτέ, σε καμία στιγμή της ζωής μου, δεν θεώρησα ελάττωμα την υλικήν αποστροφή μου στη γυναίκα, και την έλξη μου από το ίδιο μου το φύλο. Αλλ' απεναντίας, αυτή την ιδιότητά μου, τη θεώρησα πάντα όχι σαν αδυναμία, αλλά σαν μια ωραία και καινούργια δύναμη, μια προηγμένη και ανώτερη τάση, για την οποία ήμουν πάντα περήφανος! Κ' άλλοι ας νομίζουν ό,τι θέλουν» έγραφε στο προσωπικό του ημερολόγιο!
Ο Λαπαθιώτης δεν άφησε πίσω του ένα τεράστιο σε όγκο ποιητικό έργο. Τα όσα έγραψε, ωστόσο, σημάδεψαν και σε μεγάλο βαθμό καθόρισαν τη νεοσυμβολιστική και νεορομαντική σχολή.
Η ποίηση του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη είχε μια αγνή λυρική διάθεση μέσα από την οποία ανάβλυζε ο θάνατος, ο πόνος και η θλίψη.
Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 7 Ιανουαρίου 1944, ο ευαίσθητος αλλά και αιχμηρός Ναπολέοντας Λαπαθιώτης έβαλε τέλος στη ζωή του μέσα στο σπίτι του στα Εξάρχεια.
Ο άνθρωπος που ζήτησε τον αφορισμό του
Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης γεννήθηκε στην Αθήνα την τελευταία ημέρα του Οκτωβρίου του 1888. Πατέρας του ήταν ο Λεωνίδας Λαπαθιώτης, αντιστράτηγος του Ελληνικού Στρατού ο οποίος συμμετείχε στο Κίνημα στο Γουδί αλλά και πολιτικός αφού διετέλεσε υπουργός Στρατιωτικών.
Η μητέρα του Ναπολέοντα ήταν η Βασιλική Παπαδοπούλου, ανιψιά του Χαρίλαου Τρικούπη.
Ο Ναπολέοντας μεγάλωσε με όλες τις ανέσεις που θα μπορούσε να έχει εκείνη την εποχή το παιδί μίας μεγαλοαστικής οικογένειας.
Ο πατέρας του ήταν αυτός που πρώτος τον «έσπρωξε» στην ποίηση. Το 1901 σε ηλικία δεκατριών έγραψε το έμμετρο δράμα «Νέρων ο Τύραννος», ενώ όταν ήταν μόλις 17 ετών έκανε και την πρώτη του δημοσίευση. Ήταν το ποίημα «Έκσταση» το οποίο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Νουμάς».
Ο Λαπαθιώτης σπούδασε νομικά και πήρε το πτυχίο του αλλά ουδέποτε άσκησε τη δικηγορία. Η μεγάλη του αγάπη ήταν πάντα η ποίηση. Το 1907 μαζί με άλλους εννιά νεαρούς λογοτέχνες ίδρυσαν το περιοδικό Ηγησώ.
Αρχικά ο Λαπαθιώτης δήλωνε οπαδούς του Ελευθέριου Βενιζέλου (είχε, άλλωστε, για ένα διάστημα μετακομίσει μαζί με τον πατέρα του στη Θεσσαλονίκη προκειμένου να προσχωρήσουν στο κίνημα της Εθνικής Άμυνας), η Οκτωβριανή Επανάσταση και η επικράτηση των Μπολσεβίκων, ωστόσο, ανέτρεψε όλη την κοσμοθεωρία του και τον άγγιξε βαθιά με αποτέλεσμα ο ίδιος να δηλώνει ανοιχτά κομμουνιστής σε μια εποχή που αυτό ήταν σχεδόν απαγορευμένο.
Για να μη μείνει, μάλιστα, καμία αμφιβολία έσπευσε με επιστολή του στον «Ριζοσπάστη» να δηλώσει κομμουνιστής και στη συνέχεια έστειλε (τον Αύγουστο του 1927) μια ακόμα επιστολή, αυτή τη φορά στον τότε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο με την οποία του ζητούσε να τον... αφορίσει!
«Ευρίσκομαι σήμερα στην ανάγκη –για να είμαι απολύτως συνεπής προς τας υπαγορεύσεις της συνειδήσεώς μου– ν’ αποταθώ απ’ ευθείας προς εσάς, και να σας παρακαλέσω να με διευκολύνετε στον διακανονισμόν μιας υποθέσεως, χαρακτήρος εντελώς προσωπικού –που αφορά τας σχέσεις μου με την εκκλησίαν, και που, λόγω της τελευταίας αυτής λεπτομερείας, ανάγεται εξ ολοκλήρου στη δικαιοδοσία σας.
» Η χριστιανική θρησκεία –όχι μόνον η ορθόδοξος, αλλά εν γένει η χριστιανική– όπως επίσης και κάθε άλλη θρησκεία– μού έχει αποβεί τελείως περιττή. [...]
» Γι’ αυτό το λόγο, μάλλον συγκεκριμένα, θα επιθυμούσα ν’ απαλλαγώ τελείως αυτής. Θα μου πείτε ίσως, ότι καθένας μπορεί αξιόλογα να το κάμει σιωπηρά και κατ’ ιδίαν, χωρίς τίποτε να τον βιάζει να το κοινολογήσει, ούτε να προσφύγει σε άλλο επισημότερο διάβημα.
αι όμως αισθάνομαι σήμερα την ανάγκην αυτής της επισημοτέρας, και κατά τύπους, επανακτήσεως της πνευματικής μου ελευθερίας. [...]
» Με την ελπίδα ότι αυτό μου το γράμμα –γραμμένο, το τονίζω, εντελώς γαλήνια, συνειδητά και αποφασιστικά– θα συντελέσει ώστε να παύσω και κατά τύπους –αφού κατ’ ουσίαν έχω παύσει προ πολλού– να λογίζομαι, οπωσδήποτε, μέλος του θρησκευτικού σας ποιμνίου».
Ο ποιητής που κυκλοφορούσε μόνο τη νύχτα
Όσο περνάει ο καιρός ο Ναπολέων Λαπαθιώτης αντιλαμβάνεται όλο και περισσότερο την σεξουαλική του ταυτότητα και φροντίζει να την αποκαλύπτει με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι μέσα από την ποίηση του και ο δεύτερος με την εμφάνισή του η οποία, για τα δεδομένα της εποχής, ας το θέσουμε ευγενικά, είναι... εξεζητημένη.
Ο Λαπαθιώτης αγαπούσε το σκοτάδι. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το σκοτάδι το συναντάμε στην ποίησή του αλλά και στη ζωή του αφού ο ίδιος προτιμούσε να κυκλοφορεί τις νυχτερινές ώρες, προκειμένου να «ταΐζει» τους δαίμονές του.
Ποιήματα του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη έχουν μελοποιήσει οι Γιώργος Ζαμπέτας, Σταύρος Κουγιουμτζής, Γιάννης Σπανός, Νίκος Ζιώγαλας, Νότης Μαυρουδής και φυσικά ο Νίκος Ξυδάκης ο οποίος με τη φωνή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη, «σύστησε» την ποίηση του Λαπαθιώτη όταν έκανε τραγούδι το ποίημα «Ερωτικό»
Ο ποιητής είχε γράψει το συγκεκριμένο ποίημα το 1928 και το είχε αφιερώσει στον μεγάλο έρωτα της ζωής του, τον Κώστα Γκίκα. Η ακροστιχίδα του ποιήματος, άλλωστε, σχηματίζει το ονοματεπώνυμο «Κώστας Γκίκας»!
Σύμφωνα με τους μελετητές του έργου και της ζωή του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, η «αντίστροφή» μέτρηση για τον ποιητή ξεκίνησε το 1937 όταν πέθανε η μητέρα του και, κυρίως, όταν πέντε χρόνια αργότερα έφυγε από τη ζωή ο πατέρας του. Ο θάνατος του Λεωνίδα Λαπαθιώτη είχε καταλυτική επίδραση στη ζωή του ποιητή.
Μέσα σε όλα αυτά θα πρέπει να προσθέσει κανείς και τον εθισμό του στα ναρκωτικά και ιδιαίτερα για την ηρωίνη. Ο Λαπαθιώτης δεν ήταν ένας ποιητής που ζούσε από το έργο του. Είναι γνωστό, άλλωστε, πως η σημασία του έργου του, αναδείχθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960.
Είναι ενδεικτικό πως εκτός από τα ποιήματα έγραψε δεκάδες πεζογραφήματα και διηγήματα αλλά το έργο του ήταν διασκορπισμένο σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής.
Όσο ζούσε κυκλοφόρησε μόνο μια ποιητική συλλογή (το 1939) ενώ υπόλοιπα ποιήματα τα εξέδωσε το 1964 ο ποιητής και δοκιμιογράφος Άρης Δικταίος.
Κάπως έτσι ο εθισμός του στις ναρκωτικές ουσίες τού προκάλεσε σοβαρότατο βιοποριστικό πρόβλημα. Προκειμένου να έχει να φάει αλλά και για να εξασφαλίζει τη δόση του, ο Λαπαθιώτης αναγκάστηκε να πουλήσει πολλά οικογενειακά κειμήλια όπως το πιάνο αλλά και η εξαιρετικά σπάνια βιβλιοθήκη του.
Παράλληλα, από τον δημοσιογράφο και κριτικό Τάσο Βουρνά (όπως ο ίδιος έγραψε στην εφημερίδα «Αυγή» τον Φεβρουάριο του 1965) μαθαίνουμε πως «πριν αυτοκτονήσει φρόντισε ν’ αποκτήσει σύνδεση με τον εφεδρικό ΕΛΑΣ της περιοχής των Εξαρχείων όπου κατοικούσε, και μια μέρα έμπασε μυστικά στο σπίτι του μια ομάδα ΕΛΑΣιτών και τους πρόσφερε για τον αγώνα τα όπλα του πατέρα του».
Κράτησε μόνο ένα περίστροφο. Και όπως αποδείχθηκε είχε τους λόγους του. Όσα χρόνια της ζωής του (τα περισσότερα, δηλαδή) ο Λαπαθιώτης τα έζησε στην Αθήνα, δεν έφυγε από το σπίτι του στις παρυφές του Λόφου Στρέφη. Στο διώροφο νεοκλασικό αρχοντικό έζησε πάνω από 40 χρόνια και εκεί έγραψε το μεγαλύτερο μέρος του ποιητικού έργου του, αλλά και εκεί αυτοκτόνησε. Τη νύχτα της 7ης Ιανουαρίου 1944. Με εκείνο το πιστόλι που είχε κρατήσει.
Η κηδεία του έγινε τέσσερις ημέρες αργότερα. Τα έξοδά της καλύφθηκαν από έρανο που έκαναν οι φίλοι του!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου