Ευαγγέλιο του 1785 | eurokinissiΜια ημέρα σαν σήμερα, στις 9 Σεπτεμβρίου του 1901, η εφημερίδα «Ακρόπολις» δημοσίευσε το Ευαγγέλιο στη δημοτική κάτι που οδήγησε σε «εμφύλιο» στους δρόμους της Αθήνας.
Πολλά πράγματα που σήμερα θεωρούνται δεδομένα κάποτε δεν ήταν. Και όχι απλά δεν ήταν αλλά προκαλούσαν και αδιανόητες εντάσεις. Σήμερα, για παράδειγμα, κανείς δεν μπορεί να διανοηθεί πως θα μεταφράσει το Ευαγγέλιο στη δημοτική.
Το «αμετάφραστο» του Ευαγγελίου, άλλωστε, είναι κατοχυρωμένο από το Σύνταγμα που ψηφίστηκε το 1911 (με δυο μικρές αλλά ουσιαστικές «διορθώσεις» στις αναθεωρήσεις του1927 και του 1975).
Κάποτε, ωστόσο, έγινε και αυτό και οδήγησε σε έναν μικρής έντασης εμφύλιο που αιματοκύλισε την Αθήνα, αφήνοντας πίσω του νεκρούς, τραυματίες αλλά και μια πληγή στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας που βρέθηκε διχασμένη ανάμεσα στους υπερασπιστές της καθαρεύουσας και σε εκείνους της δημοτικής!
Η καθομιλουμένη δημοτική και η επίσημη καθαρεύουσα
Ήδη πριν από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, υπήρχαν εκείνοι που υποστήριζαν πως το νέο ελληνικό κράτος (όταν αυτό δημιουργηθεί) θα πρέπει να δημιουργήσει μια νέα γλώσσα η οποία θα είναι βασισμένη στα αρχαία ελληνικά.
Η κουβέντα αυτή έγινε ακόμα πιο έντονη όταν, εν μέσω του απελευθερωτικού αγώνα, όλα έδειχναν πως με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, οι Έλληνες, θα κερδίσουν την ελευθερία τους.
Εμφανίστηκαν οι «νεοαττικιστές» που δημιούργησαν μια τεχνητή γλώσσα, την αρχαΐζουσα, που έμοιαζε αρκετά με την αττική διάλεκτο.
Στην προσπάθειά του να καθαρίσει αυτή τη γλώσσα από σλαβικές και τουρκικές λέξεις, ο Αδαμάντιος Κοραής «γέννησε» την καθαρεύουσα. Υπήρχε, ωστόσο, ένα σημαντικό πρόβλημα. Ο απλός λαός (στην πλειονότητά του ακαδημαϊκά αμόρφωτος) δεν μπορούσε να τη μιλήσει.
Τη λύση φάνηκε πως θα έδινε ο σπουδαίος γλωσσολόγος και λογοτέχνης Γιάννης Ψυχάρης ο οποίος οργάνωσε την καθομιλουμένη ή παλαιά δημοτική γλώσσα. Το 1886 ταξίδεψε τόσο στην ελεύθερη Ελλάδα, όσο και στα τουρκοκρατούμενα ακόμα μέρη. Τα όσα είδε και άκουσε τον ενέπνευσαν να γράψει το πεζογράφημα «Το ταξίδι μου», το οποίο αποτέλεσε το μεγαλύτερο όπλο των δημοτικιστών.
Παράλληλα, ωστόσο, τόσο το συγκεκριμένο πεζογράφημα όσο και ο ίδιος ο Ψυχάρης, λοιδορήθηκαν από τους οπαδούς της καθαρεύουσας. Κάποιοι από αυτούς, μάλιστα, δε δίστασαν να κατηγορήσουν τον σπουδαίο γλωσσολόγο πως με τον τρόπο αυτό επιχειρεί τη σλαβική εξάπλωση σε βάρος του ελληνισμού!
Μετά τον χαμένο πόλεμο του 1897 με την Τουρκία, η χώρα μπήκε σε μια τεράστια δίνη εσωστρέφειας. Οι κόντρες και οι διαμάχες ανάμεσα σε διάφορες ομάδες που υποστήριζαν το οτιδήποτε ήταν δεδομένες, ήταν καθημερινές και κυρίως ήταν βίαιες.
Τα πεδία για συγκρούσεις ήταν πολλά. Ένα από αυτά ήταν ο εκσυγχρονισμός - εκδημοκρατισμός του εκπαιδευτικού συστήματος. Για μια χώρα που ακροβατούσε ανάμεσα σε δύο γλώσσες, την καθομιλουμένη δημοτική και την επίσημη καθαρεύουσα, φάνηκε πως αυτό ήταν κάτι παραπάνω από μια ακόμα ευκαιρία για να βγάλουν κάποιοι τα απωθημένα τους.
Όταν, μάλιστα, αυτός ο εκσυγχρονισμός ξεκινά από τη μετάφραση του Ευαγγελίου τότε είναι ξεκάθαρο πως πολλοί το βλέπουν ως μια ακόμα ευκαιρία για να ξεκαθαρίσουν τους λογαριασμούς τους.
Απόπειρα μετάφρασης του Ευαγγελίου έγινε και το 1898 από βασίλισσα Όλγα και προκάλεσε τη μήνη των αρχαϊστών. Το «Κείμενον και μετάφρασις του Ιερού Ευαγγελίου προς αποκλειστικήν οικογενειακήν του ελληνικού λαού χρήσιν μερίμνη της Α.Μ. της βασιλίσσης των Ελλήνων Όλγας εκδιδόμενα» κυκλοφόρησε αλλά ποτέ δεν έλαβε την έγκριση της Ιεράς Συνόδου.
Κυκλοφόρησε σε λίγα αντίτυπα και γρήγορα εξαντλήθηκε. Αυτό λειτούργησε και «πυροσβεστικά» αφού δεύτερη έκδοση δεν κυκλοφόρησε ποτέ και όλοι έδειξαν να ξεχνάνε το συγκεκριμένο ζήτημα.
Για την Ιστορία και μόνο, πάντως, θα πρέπει να αναφερθεί πως, σύμφωνα με το «Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο», οι απόπειρες αυτές «ενδογλωσσικής μετάφρασης» θρησκευτικών κειμένων δεν ήταν οι πρώτες. Το 1536 είχαν μεταφραστεί από τον Ιωαννίκιο Καρτάνο αποσπάσματα από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, και το 1638 μεταφράστηκε στη νεοελληνική η Καινή Διαθήκη από τον Μάξιμο Καλλιπολίτη. Η πρώτη προσπάθεια δε βρήκε συνεχιστές ενώ η δεύτερη καταδικάστηκε από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Μια ημέρα σαν σήμερα, ωστόσο, στις 9 Σεπτεμβρίου του 1901, η εφημερίδα «Ακρόπολις» έριξε τη «βόμβα» και με τη βοήθεια του λογοτέχνη και μέγα δημοτικιστή Αλέξανδρου Πάλλη ξεκίνησε να δημοσιεύει σε συνέχειες τη μετάφραση του Ευαγγελίου του Ματθαίου τονίζοντας, μάλιστα, πως συνεχίζει το έργο που ξεκίνησε η Όλγα.
«Μυστικός Δείπνος» ή «κρυφό τσιμπούσι»
Αυτή τη φορά οι αντιδράσεις είναι πιο έντονες. Καθηγητές και φοιτητές της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών εξέδωσαν ανακοίνωση μέσω της οποίας χαρακτήρισαν τη μεταγλώττιση του Πάλλη «γελοιοποίηση των τιμαλφεστέρων του έθνους κειμηλίων».
Η ατμόσφαιρα, πλέον, μύρισε, «μπαρούτι». Οι εφημερίδες «Σκριπ», «Καιροί» και «Εμπρός», να εμφανίζουν τους δημοτικιστές ως άθεους, προδότες και πράκτορες των Σλάβων, λόγω της ρωσικής καταγωγής της βασίλισσας Όλγας.
Και επειδή «ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται» τη συνεχώς διογκούμενη γενική δυσαρέσκεια για το παλάτι, εκμεταλλεύτηκαν και οι Γερμανοί που δεν ήθελαν τον Γεώργιο και εμφάνιζαν τον διάδοχο Κωνσταντίνο και τη Σοφία ως την καλύτερη λύση για την Ελλάδα.
Η «δεληγιαννική» αντιπολίτευση πραγματοποίησε σειρά κινητοποιήσεων με μεγαλύτερη εκείνη που έγινε στις 8 Νοεμβρίου όπου οι συγκρούσεις διαδηλωτών και αστυνομίας είναι αιματηρές, ενώ μεγάλες ζημιές υπέστησαν και τα γραφεία της «Ακρόπολης» που δέχθηκε την οργή των φοιτητών.
Ο τραγικός απολογισμός των αιματηρών επεισοδίων ήταν οκτώ έως έντεκα νεκροί (ανάλογα με την πηγή πληροφόρησης), 70 τραυματίες και 22 συλληφθέντες, οι οποίοι παρέμειναν στα κρατητήρια των στάβλων της Χωροφυλακής τρία εικοσιτετράωρα. Ο εκδότης της «Ακρόπολης» σταμάτησε την έκδοση των μεταφράσεων και ζήτησε συγγνώμη από τους φοιτητές.
Το Πατριαρχείο παρενέβη και χαρακτήρισε τη μετάφραση «βέβηλη». Ο Αρχιεπίσκοπος Προκόπιος αναγκάστηκε σε παραίτηση, ενώ έπεσε η κυβέρνηση του Γεωργίου Θεοτόκη.
Οι φοιτητές παρέμειναν ταμπουρωμένοι μέσα στο Πανεπιστήμιο μέχρι και τις 12 Νοεμβρίου αλλά το τυπικό τέλος των «Ευαγγελικών» ήρθε ένα μήνα αργότερα όταν πραγματοποίησαν ένα ακόμα συλλαλητήριο - ειρηνικό αυτή τη φορά - όπου έκαψαν δημόσια αντίτυπο της μετάφρασης του Ευαγγελίου και απαίτησαν την άμεση λήψη μέτρων ώστε κάτι τέτοιο να αποτραπεί στο μέλλον.
Κάτι που τελικά πέτυχαν με το «αμετάφραστο των Γραφών» που επέβαλε η αναθεωρητική Βουλή του 1911.
Μέσα σε όλον αυτόν τον κακό χαμό και με δεδομένο πως πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις η προπαγάνδα είναι όπλο και των δυο πλευρών χάθηκε λίγο η... «μπάλα» ως προς το τι είναι αλήθεια και τι είναι μύθος.
Ακούστηκαν και γράφτηκαν πολλά... «τέρατα» τα οποία – το πιθανότερο είναι πως – άνηκαν στη σφαίρα της φαντασίας κάποιων που, προφανέστατα, ήθελαν να λειτουργήσουν προβοκατόρικα. Για παράδειγμα λέγεται πως το «μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου» έγινε «θυμήσου με αφέντη όταν έρθεις στα πράματα» και πως το «τας κεφαλάς ημών τω Κυρίω κλίνωμεν» μετατράπηκε στο «κάτω τις κούτρες σας»!
Επιπλέον, ο «Μυστικός Δείπνος» έγινε από τους «αδίστακτους» υπερασπιστές της μετάφρασης των Ιερών κειμένων σε... «κρυφό τσιμπούσι».
Πράγματι, ωστόσο, ειπώθηκαν ή γράφτηκαν τέτοια πράγματα; Υπήρξαν πολλοί, κυρίως πολιτικοί, ανάμεσα στους οποίους και ο πρώην πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης, που υποστήριζαν με… πάσα βεβαιότητα πως ο Πάλλης είχε «μεταχειριστεί χυδαία γλώσσα και είχε εξοργίσει τους φοιτητές, τον πνευματικό κόσμο και βέβαια τους αρχαϊστές»!
Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετοί ιστορικοί που ισχυρίζονται πως τέτοιου είδους μεταφράσεις ουδέποτε έγιναν. Στηρίζουν, μάλιστα, την άποψη αυτή σημειώνοντας πως πουθενά στα τέσσερα ευαγγέλια (που μετέφρασε ο Πάλλης) δεν υπάρχει η φράση «Μυστικός δείπνος» και άρα αν δεν υπάρχει στο πρωτότυπο δεν μπορεί να υπάρχει και στη μετάφραση! Βλέπετε, τα fake news στην υπηρεσία της προπαγάνδας δεν είναι καινούργιο «φρούτο».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου